بررسی بازاریابی برنج در استان گیلان با تاکید بر پیوستگی بازار

به لحاظ اهمیت بازاریابی محصولات کشاورزی، بازاریابی برنج در استان گیلان و پیوستگی بازار این محصول مورد مطالعه قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق جهت بررسی بازاریابی از طریق تحقیق پیمایشی و تکمیل پرسشنامه جمع آوری شد. نمونه های مورد نیاز، به روش نمونه گیری تصادفی و سیستماتیک انتخاب گردیدند. بر این اساس، 110 پرسشنامه تولید کننده، 22 پرسشنامه عمده فروش، 40 پرسشنامه خرده فروش و 11 پرسشنامه تبدیل کننده تکمیل شد. کلیه اطلاعات پرسشنامه مربوط به فصل زراعی 78 - 1377 بوده است. جهت بررسی پیوستگی بازار برنج، دو بازار تهران و گیلان انتخاب و اطلاعات مربوط به شاخص قیمت ماهانه خرده فروشی ارقام برنج برای سالهای 1377 و 1378 از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بدست آمد. برای مطالعه بازاریابی از معیارهای کارایی بازاریابی، حاشیه ارزیابی، توابع حاشیه بازاریابی، ضریب هزینه بازاریابی و سهم عوامل بازاریابی استفاده گردید. برای مطالعه پیوستگی بازار نیز از آزمون همگرایی و آزمون علیت انگل - گرانجر استفاده شد. نتایج مطالعه نشان می دهد که مهمترین خدمات بازاریابی برنج، تبدیل، انبارداری، بسته بندی، درجه بندی و اعتبارات بوده و در میان بازارهای مختلف، بازار عمده فروشی (علافان) از اهمیت بیشتری برخوردار است. عدم ثبات قیمت در بازار و کمبود اعتبارات و سرمایه از مشکلات عمده فروش محصول از نظر شالیکاران منطقه می باشد. همچنین وجود تعداد زیاد بازارهای محلی و دخالت غیرقانونی دیگر گروهها (از قبیل تبدیل کنندگان، خریداران محلی و تاجران) که مهمترین مشکل بازاریابی برنج از نقطه نظر عمده فروشان و خرده فروشان است. محاسبه حاشیه بازاریابی برای ارقام پرمحصول و کم محصول نشان داد حاشیه عمده فروشی بالاتر از حاشیه خرده فروشی است. همچنین، حاشیه بازاریابی ارقام کم محصول بیشتر از حاشیه بازاریابی ارقام پرمحصول می باشد. نتایج تخمین حاشیه بازاریابی با استفاده از مدلهای اضافه بها، حاشیه نسبی، هزینه بازاریابی و انتظار منطقی بیانگر آن است که هزینه بازاریابی و قیمت خرده فروشی دارای ارتباط مستقیم و معنی داری با حاشیه بازاریابی این محصول هستند. بررسی کارایی بازاریابی مسیرهای مختلف برای هر دو رقم برنج پرمحصول و کم محصول نشان داد که کارایی قیمتی و کارایی فنی ارقام کم محصول در هر مسیر نسبت به ارقام پرمحصول بالاتر است. علاوه بر این، کارایی قیمتی مسیر بازاریابی که کشاورزان محصول خود را در بازار عمده فروشی به فروش می رسانند، نسبت به کارایی قیمتی دیگر مسیرها بیشتر و سهم شالیکاران از قیمت مصرف کننده بالاتر است. مطالعه پیوستگی بازار با استفاده از آزمون همگرایی و آزمون علیت انگل - گرانجر نشان داد که بازار برنج پیوسته بوده و ارتباط بلند مدت یکطرفه از بازار تهران به بازار گیلان وجود دارد. این موضوع نشان می دهد که بازار برنج گیلان قیمت پذیر بوده و خریداران تعیین کننده قیمت می باشند. در پایان، پیشنهاداتی بمنظور بهبود وضعیت بازاریابی برنج ارائه گردیده است.